The Internal Layout Problem in Ahmad b. Hanbal’s Musnad

Müsnedler hadis tarihinde belirleyici konumu olan kapsamlı ve özgün eserlerdir. Bir tasnif tarzı olarak müsnedin, hadislerin konusuna veya sıhhatine dayalı bir bölümleme içermediği bilinmektedir. Senedin sonunda yer alan sahabi ravinin esas alındığı her isim için ayrılan bölümde o ismin rivayetlerine topluca verildiği görülmektedir. Bu bağlamda, sahabilerin kendi içinde sıralanmasında alfabetik diziliş gözetilmemekte olup, önce fazilete dayalı, ardından bölgelere göre dağılım ile karşılaşılmaktadır. Ahmed b. Hanbel’in Müsned’ini yazdıktan sonra dönemin sosyal politik şartlarından ötürü düzenli okutmaya tashih etmeye fırsat bulamadığı Eserin ana ravisi konumundaki oğlu Abdullah’ın çalışmaları ziyadeleri de metnin tam düzene kavuşmasını sağlayamamıştır. Yapılan araştırmalar eseri tahkik edenlerin ifadeleri, başta sahabinin hadislerinin birden fazla yerde zikredilmesi herhangi ek yarar olmaksızın rivayetin senediyle metniyle aynen tekrar edilmesi olmak üzere, iç düzensizlikten kaynaklanan sorunu ortaya koymaktadır. Farklı mensup birbiriyle karışık hâlde sunulması da bu listeye eklenebilir. Makalenin giriş kısmında benzeri meselelere değinildikten sonra, başlıktaki konu iki alt başlıkta irdelenmiştir: İç düzen/düzensizlik mükerrer rivayetler. İlk başlıkta, eserindeki müsnedlerin hacme isme tasnifinde yaşanan kimi aksamalara dikkat çekilmiş 31. cildin muhtevası örnek sunulmuştur. Yine ilk bölümde, edenler üzere müsned hakkında daha çalışanların tespitlerine verilmiştir. Ayrıca parçalı kavramı üzerinde durulmuş eserde ismi verilen 745 sahabiye ait müsnedler “standart olanlar” “parçalı şeklinde ikiye ayrılarak incelenmiştir. Standart müsnedlerden kasıt, adına defa başlık açılıp bütün hadisleri tek nakledilen sahabilere müsnedlerdir. Parçalı ise müsnedinin parçaya bölünmesi parçanın farklı ciltte konumlandırılmasıdır. Genel bakıldığında, eserdeki üçte ikisinin standart yapıda olduğu, büyük bölümünün ayrılmış örneklerden oluştuğu ifade edilebilir. İncelemeye dair detaylı rakamsal veriler tablolar hâlinde sunulmuş yorumlanmıştır. Müsnedleri parçadan oluşan sahabiler araştırma kapsamında üç kategoriye ayrılmıştır. Toplam rivayet sayısı 50’nin olanlar birinci kategoride (K1) ele alınmıştır. Ebü’d-Derdâ, Zeyd Hâlid el-Cühenî Adiy Hâtim gibi bağlamda zikredilebilir. İkinci (K2) 10-50 arasında almaktadır. Tespit edilen isimlerden seçilen Ukbe ibnü’l-Hâris, Amr ibnü’l-Âs Ammâr Yâsir’in bulunduğu 15 maddelik liste noktada çeken diğer husus, tespit 100’ü aşkın örnekte, toplam 10’dan az bölünerek verilmiş olmasıdır. Itbân Mâlik, Zeynep bint Cahş Ümmü Harâm Milhân’ın aralarında on sahabiden müteşekkil tabloya boyuta Makale çerçevesinde üçüncü kategori (K3) adlandırılan ilave edilebilecek 40’a yakın örnekte ise, Müsned’de sadece rivayeti olduğu müsnedi parça (1+1) düzeninde Mükerrer rivayetler başlıklı ikinci öncelikle Müsned’deki oranlarına genel paylaşılmıştır. Müsned’in ikisinden fazlasının tekrarlardan oluştuğu, gerek tarafımızdan yapılan incelemelerde, gerekse araştırmacıların çalışmalarında edilmiş gerçekliktir. müsnedlerle olgusu arasındaki ilişki yapıları özelindeki inceleme, parçada hadisin çok oranda isnad metin bakımından tekrarı olduğunu koymuştur. Araştırmada ulaşılan bulgu mükerrerlerde sened edilme oranının diğerlerine yüksek olduğudur.